Gezond vertROUWEN ?!

Al 22 maanden ben ik een rouwende. Al 22 maanden alleen, zonder jou, mijn liefste maatje, mijn partner, mijn beste vriend en papa van onze lieve kinderen naast me. Al 22 lange maanden, waarin ik viel en opstond en opnieuw viel en opstond, talloze keren, steeds weer.

De afgelopen 22 maanden waren een intens proces en een nog intensere zoektocht naar een nieuw evenwicht in een leven waarin zoveel ontwricht is. Ineens was ik een vrouw zonder man, had ik kinderen zonder vader en waren onze toekomstdromen ineens verdwenen. Ineens was mijn nieuwe werkelijkheid zo anders, zo onzeker en zo instabiel. Amper zes weken kregen wij de tijd om ons voor te bereiden op een naderend afscheid, maar ook al had ik twintig jaar gehad, niets maar dan ook niets had me hierop kunnen voorbereiden. 

Verschillende fasen wisselden elkaar af in de afgelopen maanden. De eerste maanden stond ik volledig in overleefstand. Standje automatische piloot, zorgdragen voor onze geweldige vier en amper tijd voor mezelf en mijn eigen gevoelens, mede door een intense periode van samenzijn door de verschillende lockdowns. Ik vertrouwde erop dat mijn lichaam en mijn geest vanzelf voldoende ruimte zouden ervaren om het verdriet en gemis gefaseerd toe te laten, op mijn eigen tempo. Toen het gewone leven steeds meer op gang kwam, kwam daar inderdaad de rust om ook zelf te gaan voelen en te gaan ervaren. Stuurloos voelde ik me, omdat ik ineens niet meer goed wist wie ik nu eigenlijk was zonder mijn partner, wie ik was als moeder zonder een vader naast me, hoe ik me moest gaan verhouden in de verschillende rollen in mijn leven als vrouw, moeder, werkneemster, vriendin. Mijn evenwicht was al ver te zoeken, maar werd regelmatig nog erger ontwricht door vragen, opmerkingen en goed bedoelde adviezen van anderen. Slaap je wel goed? Eet je wel? Heb je het al een plekje gegeven? Huil je eigenlijk wel? Je bent zo sterk! Je bent nog jong, je vindt vast nog wel een nieuwe liefde.........

Mijn twijfel viert hoogtij sinds het overlijden van jou mijn lief. Zelf vraag ik me continu af of ik het wel goed doe, of ik wel goed zorg draag voor mijn kinderen bij dit immens verdriet en gemis, of ik wel goed genoeg voor mezelf zorg, of ik wel goed rouw..... en deze opmerkingen zetten de twijfelradartjes alleen maar harder aan het werk. Om mezelf rust te gunnen en deels een antwoord te kunnen geven ging ik op zoek naar wat gezond rouwen eigenlijk is. Ook startte ik met Lutografie, een schrijftherapie om het rouwproces in stappen aan te gaan, herinneringen vast te leggen, gevoelens te uiten en langzaamaan weer opbouwen tot een hernieuwd evenwicht.  

Maggie Stroebe (2002) beschrijft in haar duale procesmodel dat Gezond rouwen heen en weer bewegen is tussen verlies en herstel. Een rouwproces is een proces van aanpassingen, voor de taak staan jezelf, je opvattingen, verwachtingen en het verdere leven aan te passen aan het feit dat je dierbare definitief afwezig is. Het is aanpassen aan een nieuwe werkelijkheid. 

In de laatste jaren is er veel meer aandacht voor 'gezond rouwen'. Er wordt steeds meer onderzoek gedaan naar hoe te rouwen en oude denkwijzen worden daarbij losgelaten. J. Maes (2007) beschrijft in zijn Integratief model dat rouw een uniek en persoonlijk proces is. Er bestaat geen handleiding of tijdspad, geen verplichte taken, verplichte emoties of vaststaand tijdspad, maar gewoon je eigen unieke beleving van verlies. Rouw vraagt een actieve houding van de rouwende, niet passief ondergaan van je verlies, maar juist actief aan de slag gaan met gevoelens, zonder dat voorgeschreven staat hoe je dat moet doen. De rouwende moet zich er bewust van zijn dat het hele wezen wordt geraakt, niet alleen op emotioneel gebied, maar ook het fysieke, mentale en existentiële worden aangeraakt. Een rouwende zal door het verlies blijvend veranderen. Er moet gezocht worden naar een nieuw evenwicht in een veranderde werkelijkheid; terug naar het oude gaat immers niet. Naast dat er in het rouwproces veel aandacht uitgaat naar het hele wezen van de rouwende, speekt de sociale context hierin ook nog een grote rol. Door een blijvend verlies veranderen de sociale verhoudingen en ook daar dient de rouwende een nieuw evenwicht in te vinden. Reacties uit de sociale omgeving zijn medebepalend hoe de rouwende met verlies omgaat. 

Door meer te lezen over gezonde rouw kwam ik er achter dat ik eigenlijk 'rouw volgens het boekje'. Mijn lichaam en geest geven aan wanneer zij er aan toe zijn om mijn eigen verdriet en gemis toe te laten. Gefaseerd in kleine stapjes druppelt de keiharde werkelijkheid binnen. Wanneer mijn gezinsleven het even toe laat, kan ik ademhalen, huilen, reflecteren en langzaamaan vooruit kijken. Precies de manier die bij mij past. Het ene moment veilig in mijn eigen bubbel, terwijl ik op andere momenten de verbinding met de grote sociale wereld weer aan durf te gaan, kan gaan onderzoeken welke rollen bij me passen en hoe ik de verschillende rollen in evenwicht krijg met elkaar.  

Maar wat is dit hard werken! Elke keer denk dat het eventjes beter gaat, komt daar weer een dreun van een kant vanwaar ik het niet verwachte. Alle ballen omhoog houden is zo intensief, zo energievretend, zeker als je de lat ook nog eens heel hoog legt. Want waar de theorie overduidelijk over is, is mijn hoofd dat nog regelmatig niet. Regelmatig betrap ik mezelf erop dat ik nog net zo energiek, nog net zo creatief, nog net zo sociaal, nog net zo productief, nog net zo leuk en gezellig moet zijn als voor jouw overlijden. En aan die eisen voldoe ik bij lange na (nog) niet. Want mijn energieniveau is echt ruk, mijn concentratieboog wordt vaak abrupt onderbroken, mijn geheugen laat me regelmatig in de steek, ben overprikkeld met een kort lontje als gevolg, vind 'sociaal doen' op momenten dat ik niet lekker in mijn vel zit echt slopend en zo kan ik nog wel even door gaan. Ik wil zo graag weer een leuke moeder zijn, een docent zijn die met plezier voor de klas staat, een vrouw die weer gezellig dingen onderneemt en de wereld gaat verkennen, maar die stapjes die ik maak gaan weliswaar in de goede richting, maar wel in een slakkengang.

En dan die twijfel en dat schuldgevoel. Bij elk stapje die ik zet, bij elke beslissing die ik maak, vraag ik me af of ik hetzelfde gedaan zou hebben als WIJ die stap hadden gemaakt, als WIJ die beslissing samen hadden moeten nemen. Telkens probeer ik jou in gedachten erbij te roepen en vraag me af wat jouw antwoord zou zijn geweest, jouw oplossingsstrategie of met welk grapje je een lastige situatie zou hebben gerelativeerd. En dat helpt, dat geeft steun, dat geeft soms net dat kleine beetje troost als de verantwoordelijkheid voor vier weer eens een keertje als een zware last op mijn schouders drukt. 

Twee-en-twintig maanden ben ik weduwe...... een grauwe grijze sluier verduisterde mijn zon, verkilde mijn levenslust, vertroebelde mijn blik op de wereld. Terwijl Corona de wereld in zijn greep hield (en houdt) probeerde ik uit alle macht om het verdriet en gemis mij niet te laten verstikken. Dat betekent stapjes maken, je nek uitsteken, proberen en niet te hard oordelen als het eventjes niet meer lukt. Dat betekent nieuwe mensen leren kennen, arbeidsmogelijkheden exploreren en in mijn geval betekent dat ook de liefde weer toelaten in mijn hart. 

En eerlijk is eerlijk, sinds de liefde weer in mijn leven is gekomen, schijnt toch echt weer de zon. Ik ben in staat om weer te genieten van de kleine dingen in het leven, voelt mijn hart net iets minder zwaar, is het leven toch ook wel weer leuk. Want door de liefde toe te laten, voel ik de liefde weer stromen. En doordat de liefde weer kan en mag stromen, durf ik weer te geven, durf ik weer te ontvangen, durf ik weer te voelen en te ervaren. Is daarmee de rouw ten einde? Heb je daarmee iets afgesloten? Nou het antwoord is een regelrechte NEE.

Dankzij de liefde is mijn rouw pas echt begonnen. Want de keerzijde van liefde is gemis en vice versa. Misschien juist omdat ik me nu geborgen en veilig voel, ben ik in staat om echt te voelen. En als het leven niet al ingewikkeld was, dan is het dat nu wel geworden. Verliefd zijn, missen, verdriet, pijn, schuldgevoel, hoop, toekomstdromen....tegenstrijdigheden te over! Het is mooi hoe de liefde iets waardevols toe kan voegen aan mijn leven en aan dat van mijn kinderen, maar tegelijkertijd doet het ook pijn omdat jij alles moet missen. Hoe fijn is het om te ervaren dat ik niet langer alleen hoef te zijn, niet langer alles alleen hoef te doen, ik niet langer alleen hoef te dragen? Dat er iemand is die naar me luistert, die een arm om me heen slaat en de kilte verdrijft uit mijn donkere hart, met wie ik kan lachen en huilen, maar ook aan wie ik mijn liefde weer kwijt kan, voor wie ik er echt toe kan doen, voor wie ik er kan en mag zijn, omdat mijn hart in staat is nog meer liefde te geven. En doordat de liefde weer stromen kan, merk ik dat mijn liefde voor jullie beiden elke dag groter wordt, waarbij er ook steeds meer ruimte is voor het gemis en het verdriet om wat ooit was en nooit meer zal zijn, terwijl er ook gedroomd wordt over wat kan en ooit zal zijn. 

Rouwen op zich is al heel hard werken; een relatie na de dood van je geliefde maakt die arbeid des te zwaarder (maar ook zo waardevoller). Zonder jouw dood, zou deze relatie nooit zijn ontstaan........ Dat is een hard gelach, maar wel de waarheid. Zonder dit verlies zouden onze wegen elkaar waarschijnlijk nooit hebben gekruist. De andere kant van de medaille is dat we elkaar ontmoet hebben dankzij de wegen die we hebben bewandeld. Alle wegen in ons leven leidden ons naar dit moment. We hebben beiden onze bagage meegenomen in onze rugzak en we proberen naar ons beste kunnen er iets heel moois van te maken. We leven in de wetenschap dat niemand het eeuwig leven heeft, dat we op de wereld zijn gekomen om oneindig lief te hebben, de dood overstijgend. We proberen het beste uit ons leven te halen, door te genieten van wat het leven ons te bieden heeft, in als zijn kleuren, juist omdat we weten dat deze soms veel te kort en veel te hard is. 

Een relatie na het verlies van je liefste is het 'schoolvoorbeeld' van het wisselen tussen je verlies- en herstelkant. Want in het opbouwen van die relatie wisselen deze kanten elkaar in raptempo af, waarbij je enerzijds treurt om wat je kwijt geraakt bent en anderzijds droomt over wat nog mogelijk is, afwisselend of 'voor het gemak' gewoon allemaal tegelijkertijd. Een relatie na verlies is dealen met schuldgevoelens, twijfels en onzekerheden. Maar het is je ook weer levend voelen, misschien wel meer levend dan ooit. Het is worstelen met al die tegenstrijdigheden, het is hard werken, maar oh wat is het het waard! 

Wanneer je na een groot verlies weer in staat bent om liefde te ontvangen en om liefde te geven, terwijl je de kwetsbaarheden van dit leven op zo'n harde wijze hebt ondervonden, dan tellen deze geluksmomentjes misschien nog wel zwaarder. Jij zou hebben gewild dat ik weer lief kon hebben, dat ik weer gelukkig zou mogen zijn. En zolang er ruimte is voor jou, zolang er vanuit het diepste respect jouw nagedachtenis 'in leven wordt gehouden', zolang we jou blijven herinneren en lief blijven hebben, zal jij nooit echt sterven. 

Gezond vertROUWEN, op dat liefde altijd overwint, het leven en de dood overstijgt!

Gezond vertROUWEN, op dat ik mijn weg wel vind, in mijn tempo, in mijn persoonlijke en unieke proces, met mijn met eigen vallen en opstaan

Gezond vertROUWEN, ik geloof dat ik het kan!